Yok Olmak

Soru

Yok olmak mümkün müdür?

Ayrıntılı Cevap

Yok olmaktan kastınız nedir? Doğmadan önceki hale dönmek midir kastınız? Örneğin insan bazen der ki: Keşke doğmasaydım.

Geçmişe dönmek mümkün değildir. Zira zaman geçip gidiyor ve bu bizim istek ve irademize bağlı değildir; zaman geri de dönmez. Bu mana göz önüne alındığında yok olmak imkânsız bir şeydir. Ancak yok olmaktan kastınız ölmek ise, bilin ki ölüm yokluk değildir. Ölüm bir halden başka bir hale geçiştir. Bir âlemden başka bir âleme geçmektir. Dolayısıyla ölüm, gerçekte tekâmül ve ilerleme sayılmaktadır. Nitekim Mevlana diyor ki:

Cansızlıktan çıktım bitki oldum
Bitki olmaktan çıktım hayvan oldum
Hayvanlıktan çıktım insan oldum
O zaman neden yok olurum diye ölümden korkayım
Bir hamlede insan olmaktan da çıkayım
Meleklerden kanat almak için
Sonra melek olmaktan da çıkayım
Vehmin olmadığı şeye ulaşayım
Öyleyse yok olayım erganun gibi yok olayım[1]
“İnna ileyhi raciun” diyeyim.[2]

Mevlana demek istiyor ki, insan olmak için cisim olmak, bitki olmak ve hayvan olmak gerekir. Bu üç merhalenin her biri, gerçekte bir önceki merhalenin ölümüyle gerçekleşir.[3] Ve bununla şöyle bir netice alıyor: Eğer şu anda ölsem yokluğa gitmem. Aksine bir aşama daha yukarı çıkarım ki, o da meleklerin mertebesidir.

Filozoflar da ölümden sonra ki dirilmeyi yokluğa dönüş olarak kabul etmiyor ve diyorlar ki: “Ma’dumun (yok olanın) aynısının dönmesi imkânsızdır.”[4]

Kıyamet ve meadı ma’dumun iadesi ve yok olan bir şeyin yeniden var olmasıdır diye düşünen kimse yanılıyor. Zira:

1- Ölmekle yok olunmaz; ölüm bir çeşit tekâmüldür. İnsanın gerçek hakikatini teşkil eden ruh, bedenden ayrılmakla yaşamını devam ettiriyor, hatta güç ve kudreti, bedenin idaresinde olduğu zamankinden çok daha fazladır.

2- Mead ve kıyamet, yok oluştan sonra tekrar var olmak demek değildir. Mead dönüş demektir. Bunun da manası yok olduktan sonra tekrar var olmak değil, Allah’a dönüştür. Kısaca belirtmek gerekirse, yok olmanın her hangi bir manası yoktur ve böyle bir şey mümkün de değildir.[5]

^[1]     Mevlana’nın burada yokluktan kastı şiirinin üst beyitlerinde kendisinin dediği gibi, bir halden başka bir hale geçmektir.

^[2]     Mesnevi-i Manevî, 3. Defter, s. 512

^[3]     Sadrevî ekolünün görüşüne göre ölüm, giysiden (var oluştan) sonraki giysidir (var oluştur), yokluktan sonraki giysi (var olma) değil.

^[4]     Filozofların delilleri hakkında bilgi sahibi olmak için bkz. Allame Tabatabâî, Nihayetu’l-Hikme, s. 22-25.

^[5]     Felsefede “Var olan bir şey yok olur mu?” diye bir konu vardır. Eğer hiçbir varlık yok olmuyorsa, bu kanun varlıkların ezeli ve ebedi oldukları anlamına mı geliyor? Bu soruya Lavoisier (Lavazye) ’nin deneysel yolla ve felsefi olarak iki şekilde cevap vermiştir. Daha fazla bilgi için bkz. Allâme Tabatabâî, Usul-u Felsefe ve Reviş-i Realizm, c. 3, s. 111-121, (Üstat Mutahharî’nin dipnot açıklamalarıyla) Allâme Tabatabâî, Nihayetu’l-Hikme, s. 326.